woensdag 2 september 2009

Maatwerk

Er zijn niet zo veel mensen die meer dan twee perioden lid zijn van het Nederlandse kabinet. Je behoort zelfs al tot een vrij select clubje als je het maar één periode uithoudt. Ik kan me zo voorstellen dat als je tot dat selecte clubje hoort, je ook iets wilt 'achterlaten', iets waarmee je naam tot in lengte van jaren geassocieerd wordt. Ik heb het idee dat Ronald Plasterk zo'n type is. Nu al denk ik bij "Plasterk" meteen "hoed", maar dat zal hij niet voldoende vinden. Dus Ronald gaat ervoor.

In de Volkskrant lees ik: Minister Plasterk van Onderwijs wil het stelsel van hoger onderwijs ingrijpend herzien. (Onderstreping toegevoegd.) Ik kan me nog goed de invoering van de 'Mammoetwet' herinneren, waaraan de naam van Ronalds voorganger, Jo Cals, onlosmakelijk verbonden is. Terugkijkend op die Mammoetwet zijn er nogal wat mensen die zich afvragen of dat nou werkelijk zo'n goed idee was. Dat geldt trouwens ook voor onderwijsherzieningen die na die Mammoetwet zijn ingevoerd.

Maar goed, jongelui die na de middelbare school nog willen doorleren kunnen maar kiezen uit twee soorten onderwijs: aan de universiteit en aan de hogeschool. Dat is, vindt Ronald, niet genoeg: 'Dat blijkt steeds vaker te weinig te zijn', aldus Plasterk. Immers: voor sommige groepen blijkt het hoger onderwijs te hoge eisen te stellen, voor anderen biedt het te weinig uitdaging. Ook is niet altijd duidelijk waar de onderwijstypes voor staan. 'Waarom is de opleiding fysiotherapie hbo, en bedrijfskunde wetenschappelijk?' Dat mag je rustig een indringende vraag noemen, want laten we niet vergeten dat je met een universitaire opleiding ook al gauw wat meer verdient dan met een hbo-opleiding. Daar is het Ronald, sociaaldemocraat immers, uiteraard niet om te doen. Hij zal het helemaal eens zijn met Doekle Terpstra, de voorzitter van de HBO-raad: 'Het is niet reëel maar twee smaken te blijven aanbieden als de student maatwerk vraagt.' Nu hoor ik al jaren op andere terreinen, met name de zorg- en dienstverlening, over 'maatwerk' praten, maar volgens mij schiet dat nog altijd niet erg op. Er is vaak een tekort, er is vaak een wachtlijst en er wordt vaak langs elkaar heen gewerkt. Waarom zou in het onderwijs, waar ze toch al gek worden van de continu veranderende regeltjes, dat maatwerk ineens wel lukken?

Waar gaat het in het onderwijs, van basisschool tot en met universiteit, in wezen nu om? Dat iedereen de bij hem/haar passende kennis wordt bijgebracht die hem/haar in staat stelt na afronding van de studie in een passend levensonderhoud te voorzien en dat, als het even kan, nog leuk te vinden ook. Hoeveel soorten onderwijs heb je daarvoor nodig? We hebben, het buitengewoon onderwijs buiten beschouwing latend: basisonderwijs, vmbo, havo, vwo, mbo, hbo en universiteit. Afgezien van het basisonderwijs hebben ze allemaal nog een aantal subcategorieën of studierichtingen.

Ik vertel niets nieuws als ik zeg dat ze er zelfs bij het basisonderwijs al vaak niet in slagen 'maatwerk' te leveren, d.w.z. het aan ieder kind passend onderwijs te leveren. In het onderwijs daarna leer je idealiter iets wat je later, bij het zoeken naar werk, kunt gebruiken. Probleem is natuurlijk dat het onderwijs altijd een paar jaar hijgend achter de ontwikkelingen in de maatschappij na-ijlt. Ik heb het wel eens zo gezegd: "De jeugd van vandaag wordt opgeleid voor morgen door de volwassenen van gisteren."

Als Roland Plasterk zo nodig iets wil vernieuwen, kan hij beter, in goed overleg met zijn twee staatssecretarissen, ervoor zorgen dat onderwijs en maatschappij wat beter bij elkaar aansluiten. Er zal toch wel een of ander planbureau zijn waar ze zo ongeveer kunnen uitrekenen wat voor opleidingen we over 5, 10 of 15 jaar nodig hebben? Ze zouden ook eens kunnen (laten) nagaan hoeveel overbodige ballast er bij allerlei opleidingen wordt ingestampt omdat dat zo goed is voor de 'algemene vorming'. Toevallig ben ik gek op algemene vorming, maar ik weet ook dat er heel wat jongeren zijn die best een goed vak willen leren, maar een pesthekel hebben aan het lezen van boeken 'voor een lijst'. Ik vind het jammer dat ze zich liever ontspannen met hun Nintendo, maar het zij zo. Hoeveel volwassenen met een mooie opleiding lezen regelmatig een boek, gaan wel eens naar het Concertgebouw, bezoeken wel eens een museum en kunnen er daarna ook nog eens een goedgefundeerde beschouwing aan wijden? Ik niet, met al mijn algemene vorming. Soaps en reality-tv worden echt niet alleen bekeken door mensen die met de hakken over de sloot een vmbo-diploma hebben gehaald.
x